Judaizm to jedna z wielkich religii monoteistycznych. Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga, zwanego Jahwe i Tora, dana narodowi izraelskiemu na górze Synaj. Bóg ten jest niepodzielny, niematerialny, bezcielesny, osobowy i wieczny, jest nie tylko Stwórcą, lecz także jego stałym opiekunem. Judaizm to narodowa religia wszystkich Żydów.
Judaizm – historia
Powstanie judaizmu ma związek z systemem wierzeń Hebrajczyków, którzy przechowywali tradycje o wędrówce Abrahama z miasta Ur do Kanaanu. Lud hebrajski uważał Abrahama za swojego przodka, pielęgnował również pamięć o zawartym przez niego przymierzu z Bogiem, który dał słowo, że da mu liczne potomstwo, oraz władanie ziemią Kanaan, znakiem tego przymierza stało się obrzezanie. Równie ważna byłą tradycja pamięci o dwunastu plemionach Izraela, których założycielami mieli być potomkowie Abrahama. Żywa jest także tradycja o niewoli ludu izraelskiego w Egipcie, odnowieniu przymierza Boga z Mojżeszem, plagach egipskich i ucieczce z Egiptu pod wodzą Mojżesza, później Jozuego, który poprowadził lud żydowski do walki o Ziemię Obiecaną, w wyniku których powstała monarchia izraelska, której pierwszym władcą miał być król Saul. Systematyzacji kultu oraz jego scentralizowania dokonał król Salomon, który niemal tysiąc lat przed Chrystusem wybudował świątynię jerozolimską. Po jego śmierci królestwo rozpadło się na Izrael, ze stolicą w Sychem oraz królestwo Judy, z siedzibą w Jerozolimie. Oba te ośrodki znacznie przyczyniły się do dalszego rozwoju judaizmu, kapłani spisywali w świątyniach teksty religijne oraz prawne, które stały się podstawą Biblii żydowskiej i żydowskiego prawa religijnego. Królestwo Izraela i Judy upadło (zdaniem tradycji przez mnogość odstępstw od przykazań Boskich, w szczególności przez oddawanie czci obcym bogom), świątynia w Jerozolimie została zburzona, nastał czas niewoli.
W czasie niewoli babilońskiej narodził się judaizm świątynny. Zredagowano wówczas większość pism Starego Testamentu, przeprowadzono również reformę religijną (Ezdrasza). Pojawiły się nowe koncepcje, takie jak pośmiertne udanie się duszy do nieba lub piekła, idea Sądu Ostatecznego, przyjście na świat Mesjasza, odpowiedzialność przed Bogiem. Do ksiąg włączono niektóre pisma proroków: Izajasza, Ezechiela i innych. Wraz z powrotem z niewoli babilońskiej i odbudowaniem w miejscu świątyni Salomona nowej Świątyni Jerozolimskiej opracowano liturgię, którą mogli sprawować jedynie kapłani. Za czasów panowania dynastii Seleucydów (wywodzących się z antycznej Grecji) próbowano siłą zmusić Izraelitów do wyznawania wiary w panteon bóstw greckich, co zaowocowało powstaniem machabejskim. Religia judaistyczna przeżywała później okresy zachwiania, pojawiły się niewielkie rozłamy (wyodrębnili się faryzeusze, esseńczycy, zwolennicy Jana Chrzciciela, Jezusa z Nazaretu). W 63 roku przed naszą erą Izrael został podbity przez Rzymian, wybuchały kolejne powstania żydowskie, które zakończyły się zburzeniem Jerozolimy przez cesarza Tytusa w 70 roku, oraz Hadriana w roku 135. Po zburzeniu Jerozolimy wyłonił się nowy ruch, nie było już miejsca na judaizm świątynny. W miejsce kapłanów pojawili się rabini, którzy nauczali wiary żydowskiej i byli gwarantem przetrwania judaizmu. Ludność żydowska rozproszyła się po terenie Imperium Rzymskiego i innych ziemiach.
Judaizm – odłamy
Obecnie istnieje wiele odmian judaizmu:
- Ortodoksyjny, oparty na pełnym i całościowym stosowaniu Talmudu, dzieli się go na judaizm ultraortodoksyjny (haredim), chasydzki, ortodoksję aszkenazyjską i ortodoksje sefardyjską.
- Postępowy (reformowany) – powstał w wieku dziewiętnastym w Niemczech. Charakteryzował się zreformowaną liturgią (wprowadzono hymny w języku niemieckim, skrócono modlitwy, pojawiła się muzyka organowa).
- Judaizm konserwatywny – powstał w połowie dziewiętnastego wieku, jest to forma pośrednia między judaizmem ortodoksyjnym a reformowanym, utrzymuje język hebrajski w liturgii, zachowuje szabat.
- Rekonstrukcjonistyczny, założony przez Mordechaja Kaplana. Opiera się na twierdzeniu, że judaizm to ewoluująca cywilizacja, Bóg jest projekcją ideałów ludzkich, zaś zbawienie jest procesem kosmicznym.
- Humanistyczny – występuje tylko w Stanach Zjednoczonych, odrzuca wiarę w uosobionego Boga. Stworzony został przez reformowanego rabina dla Żydów niewierzących. W trakcie liturgii nie ma modlitw, wzywania Boga, czyta się świeckie książki zamiast Tory.
- Mesjanistyczny (judeochrześcijański) – odłamu tego nie uznają inne odłamy judaistyczne, choć sami członkowie uważają się za Żydów i chrześcijan. Łączą oni prawo żydowskie z dogmatami chrześcijan.
- Felaszowie, etiopscy Żydzi, mają odmienny od reszty kanon pism i zwyczajów, w trakcie liturgii stosują język gyyz.
Was this helpful?
0 / 0