Wady wymowy

Mowa to jedna z najważniejszych form aktywności człowieka. Jest niezmiernie ważnym czynnikiem który kształtuje osobowość człowieka. Mówienie daje ludziom możliwość porozumiewania się, jest przydatnym narzędziem do zdobywania informacji, dzięki niej możemy wyrażać swoje uczucia, opinie, upodobania. Dlatego więc zaburzenia w mówieniu mają swoje negatywne konsekwencje. Udowodniono również, że istnieje zwarta współzależność między mówieniem a myśleniem, bowiem niski rozwój mowy powoduje obniżenie poziomu intelektu i odwrotnie – mała inteligencja opóźnia prawidłowy rozwój mowy.

Wady wymowy

Umiejętność mówienia nie jest wrodzona, człowiek przyswaja sobie mowę poprzez naśladowanie najbliższego otoczenia, najwięcej od matki. Dlatego właśnie rodzice wielokrotnie powtarzają nazwy przedmiotów, czynności, dziecko słysząc je zapamiętuje, a następnie powtarza. Stwarza to połączenie między nazwą przedmiotu a jego wyglądem i zastosowaniem. W rozwoju mowy największą rolę odgrywa zatem aparat słuchowy. Proces rozwoju mowy przebiega etapami i trwa przez kilka lat. Czas pojawienia się poszczególnych etapów jest w miarę stały dla wszystkich dzieci, dopuszcza się niewielkie przesunięcia, nie większe jednak niż pół roku.

Wady wymowy występują wtedy, gdy wymowa odbiega od formy fonetycznej przyjętej w danym języku. Należy pamiętać, że pojęcie „wady wymowy” jest bardzo szerokie i obejmuje odchylenia od normy o niewielkim natężeniu, w wymowie poszczególnych głosek, aż po ciężkie wady, które utrudniają bądź uniemożliwiają kontakty z otoczeniem i skutkują nieprzystosowaniem osoby do życia w społeczeństwie. Pamiętajmy też, że wadą nie jest wymowa dziecięca, która wynika z niezakończonego jeszcze procesu rozwoju mowy. Poszczególne głoski dziecko przyswaja sobie stopniowo, a w trakcie nabywania umiejętności mówienia może niektóre głoski zastępować innymi, łatwiejszymi do wymówienia.
O wadach wymowy mówimy wtedy, gdy umiejętność mówienia wykształca się znacznie później niż u dzieci w podobnym wieku.

Wady wymowy – rodzaje

Największa grupa wad wymowy w etapie nauczania początkowego to wady zwane dyslalią. To nieprawidłowe wymawianie jednej, kilku czy nawet prawie wszystkich głosek naraz. W tym ostatnim przypadku mowa jest kompletnie niezrozumiała i przypomina bełkot.

Dyslalia obejmuje wady takie jak:

• Mogilalia – opuszczanie poszczególnych dźwięków.
  
• Paralalia, czyli zamiana jednej głoski na inną.
  
• Dyslalia właściwa – czyli wszystkie zniekształcenia głosek.

Natomiast ze względu na nazwę nieprawidłowo wymawianych głosek wyróżnia się:

• Sygmatyzm, czyli seplenienie – zmiękczanie twardych głosek (sz, ż, cz na s, z, c).
  
• Mowę bezdźwięczną, gdzie brzmiące głoski wymawia się w sposób bezdźwięczny, np. woda – fota.
  
• Rotacyzm, czyli nieprawidłowa wymowa głoski „r”.
  
• Kappacyzm i gammacyzm – zniekształcona artykulacja głosek „k” i „g”.
  
• Rynolalia, czyli inaczej mówiąc nosowa wymowa głosek ustnych.

Wady wymowy – przyczyny

Przyczyną pojawiania się wad wymowy najczęściej jest nieprawidłowość w budowie i funkcjonowaniu narządów artykulacyjnych, lub zaburzenia słuchu. Nieprawidłowości te możemy podzielić na zewnątrz i wewnątrzpochodne.

Do wewnątrzpochodnych, czyli tych, które wynikają z niewłaściwej budowy aparatu mowy zaliczyć możemy:

• Małą sprawność ruchową języka, warg, podniebienia.
• Wady zgryzu i anomalie zębowe.
• Nieprawidłową budowę aparatu mowy, czyli np. rozszczep podniebienia czy warg, zbyt duży lub mały język.
• Przerost trzeciego migdałka.

Nieprawidłowości zewnątrzpochodne natomiast to takie, które tkwią w funkcjonowaniu środowiska i rodziny dziecka, są to między innymi:

• Mówienie do dziecka w stylu niani.
• Ograniczone kontakty z matką do drugiego roku życia.
• Zaniedbania matki w czasie ciąży – picie alkoholu, palenie papierosów.
• Niewłaściwe wzorce wymowy w domu.
• Rzadko występujące okazje do rozwoju mowy, brak rozmów z dzieckiem, czytania książek itp.

Wady wymowy – skutki

Skutkami powstałych wad wymowy są trudności w szkole, brak sukcesów w nauce, trudności z nauką czytania i pisania, zaburzenia osobowości, obniżone poczucie wartości, stany lękowe, nerwowość, osłabienie wydolności umysłowej dziecka, zły wpływ na kontakty interpersonalne dziecka.