Laktacja w ciąży

Laktacja jest procesem wydzielania się mleka przez gruczoły mleczne kobiety. Pojawia się tuż przed lub po porodzie. Laktacja u człowieka może trwać przez okres nawet kilku lat, choć zazwyczaj trwa tyle, ile potrzeba do wykarmienia noworodka. Specjaliści zalecają karmienie wyłącznie piersią przez okres pierwszych sześciu miesięcy życia dziecka, następnie wprowadza się kolejne produkty żywnościowe, które wspomagają karmienie naturalne.

Laktacja – co to jest?

Laktacja jest procesem bardzo złożonym. Piersi kobiety składają się z 15 – 20 płatów, zawierających tkankę tłuszczową. Płaty swoim kształtem przypominają grono, które zakończone jest pęcherzykami mlecznymi, które z kolei przechodzą w przewody wyprowadzające, rozszerzające się w zbiorniczki mleka. Ukrwienie każdego płata jest duże, wynika to z tego, że naczynia krwionośne dostarczają składników niezbędnych do syntezy mleka. W piersi występuje również bardzo dobrze rozwinięta siatka naczyń limfatycznych oraz nerwów przewodzących bodźce czuciowe.

Laktacja w ciąży

Zmiany w gruczole mlecznym kobiety zachodzą już w czasie ciąży. Piersi stają się nabrzmiałe, zaś sutki stają się zaokrąglone. Zmniejsza się ilość tkanki tłuszczowej, przyrasta zaś tkanka gruczołowa oraz naczynia krwionośne, co skutkuje zwiotczeniem piersi. Wewnątrz gruczołów także dochodzi do zmian, zwiększa się ilość skupisk zrazików (czyli małych odcinków miąższu tkanki), które można wyczuć dotykiem. Każda komórka gruczołu powoli zaczyna się przekształcać w komórkę zdolna wytwarzać mleko. Wszelkie zmiany doprowadzające do zdolności dawania pokarmu przez ciężarną spowodowane są przez hormony wydzielane przez łożysko. Proces przystosowywania gruczołów w piersiach kobiety kończy się wraz z ostatnim trymestrem ciąży, kiedy następuje wzrost prolaktyny, odpowiedzialnej za produkowanie mleka. Wraz z oderwaniem się i wydaleniem łożyska rozpoczyna się wytwarzanie mleka. Czynnością, która spowoduje pierwszy wypływ mleka, będzie ssanie niemowlęcia. Mleko wydobywa się z pęcherzyków mlecznych o przewody mleczne poprzez skurcze.

Laktacja i jej przebieg

Wyróżniamy trzy etapy laktacji:

1. Mammogeneza

– przygotowanie do wydzielania, zachodzi dzięki hormonom produkowanym przez łożysko. Hormony te powodują między innymi rozwój i przyrastanie pęcherzyków wyprowadzających, rozwój pęcherzyków mlecznych. W etapie przygotowywania do produkowania mleka współpracują ze sobą dwa hormony – prolaktyna i estrogen.

2. Laktogeneza

– czyli wywołanie laktacji. Faza ta trwa około tygodnia od porodu. Wzrasta w tym czasie poziom prolaktyny, która zaczyna proces wydzielania mleka i reguluje jego ilość. Ilość mleka jest z każdym dniem wyższa, ma na to wpływ ssanie dziecka. W tym etapie wydziela się również tak potrzebna siara, zawierająca bardzo dużo niezbędnych przeciwciał, które stanowią swoistą barierę odpornościową.

3. Galaktopoeza

– inaczej utrzymanie laktacji. Następuje około drugiego tygodnia po urodzeniu dziecka. Zależy ściśle od częstotliwości karmienia niemowlęcia, a na utrzymanie laktacji wpływ mają dwa podstawowe mechanizmy matki: odruch wytwarzania mleka oraz odruch uwalniania pokarmu.

Laktacja przed porodem

Ważną kwestią jest przygotowanie kobiety do procesu laktacji. Zadaniem lekarzy jest informowanie kobiety o zaletach i wadach karmienia piersią, nauczanie technik karmienia oraz okresowe badanie piersi i brodawek sutkowych. Badanie piersi polega na ocenie powiększania się gruczołów sutkowych. Powiększanie powinno następować równomiernie, świadczy o prawidłowej pracy hormonów. Jeśli u kobiety powiększanie się gruczołów jest słabo widoczne, lub postępuje asymetrycznie, badania należy przeprowadzać częściej. Z kolei badanie brodawek sutkowych pomaga zdiagnozować brodawki płaskie lub wciągnięte. Gdy mamy do czynienia z brodawkami płaskimi, możemy napotkać na niewielkie problemy, lecz zwykle ustępują one w miarę postępu karmienia piersią. Największym problemem są natomiast z brodawkami sutkowymi wciągniętymi. Ten typ brodawek w wyniku podrażnienia zapada się do wewnątrz otoczki, co może skutkować zablokowaniem przewodów mlecznych i znacznymi utrudnieniami w wydalaniu pokarmu. Aby nie doszło do takiej sytuacji, należy jeszcze w czasie ciąży nosić stanik ze specjalnymi wkładkami, które uciskają brodawkę sutkową, powodując jego uwypuklanie.

Obecnie uważa się, że pokarm, który wytwarza matka jest najbardziej odpowiedni dla nowo narodzonego dziecka. Zapewnia mu jak najlepszy rozwój fizyczny i psychiczny. Kładzie się nacisk na ogromne znaczenie karmienia piersią dla rozwoju emocjonalnego maleństwa. Mleko matki jest w stanie w pełni zaspokoić zapotrzebowanie pokarmowe dziecka.